Ege’nin Sessiz Tanığı: Teos Antik Kenti’nde Zamanın İzleri
İzmir’in Seferihisar ilçesi yakınlarında yer alan Teos Antik Kenti, MÖ 1000’lerde Dionysos’un oğlu Athamas tarafından kurulmuş önemli bir İon liman kentidir. Helenistik ve Roma dönemine ait kalıntılarıyla dikkat çeken kent, Anadolu’daki en büyük Dionysos Tapınağı’na ev sahipliği yapıyor.
İsmail Karakaş/ İZMİR-BHA
Teos Antik Kenti, İzmir’in Seferihisar ilçesine 5 kilometre uzaklıkta bulunan Sığacık köyündedir. Bir liman kenti olan Teos, bazı tarihçilere göre MÖ 1050-1000 yıllarında kurulmuştur. Kurucusu Dionysos’un oğlu Athamas olarak bilinir.
Teos, 12 İon kentinden biridir. Ana geçim kaynağı deniz ticareti olan Teos’un biri büyük diğeri küçük olmak üzere iki limanı vardır. Teos’taki eserler Helenistik ve Roma dönemlerine aittir. Kentte bulunan en önemli yapılardan biri olan Dionysos Tapınağı MÖ 2. yüzyıl başlarında Prieneli Hermogenes tarafından inşa edilmiştir.
Anadolu’da Dionysos adına yapılan tapınakların en büyüğüdür. Roma İmparatorluğu döneminde sıkça onarılmış ama yine de depremler nedeniyle oldukça zarar görmüştür. Ören yerinde sur, tiyatro, akropolis, agora, odeon, meclis, gymnasium, tapınak ve liman gibi yapılara ait kalıntılar da bulunmaktadır. Kent, bilim ve kültür tarihinde yetiştirmiş olduğu ünlü kişileriyle öne çıkmıştır. Ören yerinde bulunan yazıtlardan gymnasiumun üç sınıflı olduğu; ikisi spor, biri müzik olmak üzere üç öğretmenin bulunduğu anlaşılmıştır. Ayrıca İonialı Aktörler Birliği ilk kez MÖ 3. yüzyılın sonuna doğru Teos’ta kurulmuş ve oyuncular Teos’u merkez olarak kullanarak çeşitli yerlerde temsiller vermişlerdir. Teos’taki ilk arkeolojik araştırmalar 1764-1765 yıllarında gerçekleştirilmiştir. 2010 yılından itibaren yeniden başlayan kazı, belgeleme ve restorasyon çalışmaları Ankara Üniversitesi tarafından yürütülmektedir.
Teos’un “Son Kralı”na Veda
İzmir’in Seferihisar ilçesine bağlı Sığacık Mahallesi’nde yer alan binlerce yıllık Teos Antik Kenti, yaşayan son sakini Ergün Güven 2024 yılında vefat etti.
Antik kentin tam kalbinde, tarihi taşların ve zeytin ağaçlarının arasında tek başına yaşayan Güven, bir gece yarısı bahçesinde düşerek hayatını kaybetti. Sabah devriyesi sırasında güvenlik görevlileri tarafından cansız bedeni bulunan Güven’in, yurt dışında yaşayan tek akrabasına haber verildiği ve sessiz sedasız defnedildiği öğrenildi.
Kendini “Teos’un yeni kralı” olarak tanımlayan Ergün Güven, 1981 yılında Almanya’da çalışırken Hürriyet gazetesinde gördüğü bir ilanla Teos’taki arsasını ve küçük evini satın aldı. Evi, Dionysos Tapınağı’nın yanı başında, antik tiyatro, agora ve meclis binasına giden yolun üzerinde, şehir surlarının hemen yanında yer alıyordu. Bu eşsiz konum, onu hem turistlerin ilgisini çeken bir figür haline getirdi hem de antik kentin doğal bir parçası yaptı.
Tarihin İçinde Bir Hayat
2020 yılında pandemi nedeniyle ziyarete kapatılan Teos Antik Kenti’nde, geleni gideni kesilince Güven, kazı alanının zorunlu ve tek sakini olarak yaşamını sürdürdü. Tarihi taşlar ve kalıntılar arasında, meyve ağaçlarıyla çevrili bahçesinde sade bir hayat süren Güven, su ihtiyacını bahçesindeki tarihi kuyudan karşılıyor, gelen ziyaretçilere meyve ikram ediyordu. Turkish Press Genel Yayın Yönetmeni İsmail Karakaş’ın 2020’de yaptığı ziyarette Güven, yaşamını şu sözlerle anlatmıştı: ''Almanya’da büyük bir fabrikada çalışıyordum. Bir Alman hayat arkadaşım vardı. 1981’de Hürriyet’te bir ilan gördüm. Bu arsa ve damın satılık olduğundan bahsediyordu. Görüşüp aldık. Eşim vefat edince geri döndüm. 2009’da kamulaştırılacağını duydum ama benimkine bir şey olmadı. Ağaçlarımın bakımını yapıyorum, yetkililere danışmadan hiçbir şeye dokunmuyorum. Bahçemdeki tarihi kuyudan su içiyorum. Buranın büyülü havasını bırakamıyorum. Kendimi bu binlerce yıllık kentin bir parçası, adeta cennetin yeni kralı gibi görüyorum.''
Sessiz Bir Veda
Yalnız yaşadığı evinin bahçesinde talihsiz bir şekilde hayata veda eden Ergün Güven, Teos’un taşlarına, zeytin ağaçlarına ve tarihine sessizce karıştı. Onun hikâyesi, antik bir kentin modern zamanlardaki son sakini olarak anılarla hafızalarda yer edecek.
